سر فصل های نوشتار
حرف اول در این آموزش
فضای زندگی و کار ما پر از ریسک های مدیریت نشده است. ریسک در همه کشور ها و همه سازمان ها وجود دارد ولی به صورت اکتیو و پرو اکتیو مدیریت شده و استراتژی های پاسخ به ریسک مشخص می شود.
حوزه مدیریت ریسک یکی از بحث های مدیریت پروژه است. مدیریت ریسک به بررسی اتفاقاتی می پردازد که هنوز رخ نداده و اگر دارای تاثیرات مثبت بر کسب و کار داشته باشند تلاش می شود تا این اتفاقات افتاده و تاثیرش افزایش یابد. بحث مدیریت ریسک علاوه بر تهدید ها به فرصت ها نیز توجه می کند.
ریسک ها اتفاقاتی هستند که وقوعشان قطعی نیست ولی در صورت وقوع تاثیرات مطلوب یا نا مطلوبی بر نتایج پروژه می گذارند. اگر تاثیر ریسک مطلوب باشد به آن فرصت (Opportunity) و به ریسک های نامطلوب تهدید (Tread) می گوییم.
آ) احتمال وقوع ریسک (Probability)
ب) تبعات وقوع ریسک (Impact)
1-برنامه ریزی مدیریت ریسک: برای شناخت کامل یک فرایند می بایست ورودی ها، خروجی ها، ابزار و تکنیک ها را بشناسیم. تعریف مدیریت ریسک: فرایند شناسایی و ارزیابی و کنترل ریسک های ناشی از عوامل عملیاتی و تصمیم گیری پس از مقایسه هزینه های ریسک و نتایج عملیات و به نوع دیگر حل کردن مشکلات پیش از رخ دادن آنها می باشد.
2- فرآیند شناسایی ریسک ها توصیه می شود که این کار را در زودترین زمان ممکن آغاز کنید. کار اصلی در مرحله برنامه ریزی پروژه انجام می شود چرا که نسبت به فاز آغازین پروژه اطلاعات دقیق تری کسب شده ولی لازم است که این کار در طول چرخه حیات پروژه تکرار شود.
3- فرآیند تحلیل کیفی ریسک ها این فرآیند ما را از اینکه بخواهیم برای تک تک ریسک ها واکنش طراحی کنیم خلاص می کند. این تحلیل بر مبنای قضاوت های ذهنی استوار است.
4- فرآیند تحلیل کمی ریسک: در این مرحله بیشتر با محاسبات عددی سروکار داریم و معمولا توسط نرم افزار انجام می شود.تفاوت تحلیل کیفی و کمی: تحلیل کیفی عملیات ریاضی خاصی ندارد و همیشه انجام می شود ولی تحلیل کمی محاسباتش با نرم افزار انجام می شود و بعضی مواقع با توجه به سایز پروژه از آن صرف نظر می شود و نیاز به زمان و هزینه نسبتا بالایی نیز دارد. درخت تصمیم (Decision tree): ابزاری برای تحلیل کمی یک مسئله است. شاخه های درخت تصمیم ماهیت متناقض دارند یعنی هرگز باهم اتفاق نمی افتند. درخت تصمیم رویدادهای آینده را برای تصمیم گیری امروز بکار می برد.
5- فرآیند برنامه ریزی واکنش ریسک در این مرحله قصد داریم با ریسک های پر خطری که در تحلیل های کیفی و کمی مشخص شدند مقابله کنیم. در این فرآیند راههای کاهش احتمال وقوع و تاثیر ریسک های نامطلوب را پیدا می نمایم.
6- استراتژی های پاسخ به ریسک
بیشتر بخوانید: چارچوب نوین مدیریت ریسک
استراتژی برای ریسک های منفی یا تهدید ها:
1. اجتناب
2. کاهش
3. انتقال
استراتژی ها برای ریسک های مثبت یا فرصت ها:
1- بهره ور داری
2- بهبود دادن
3- به اشتراک گذاری
نکاتی درباره واکنش به فرصت ها و تهدیدها :
1- استراتژیها باید در زمان مناسب تعیین شوند.
2- واکنش هر ریسک باید متناسب با میزان اهمیت ریسک باشد.
3- بعضی وقت ها می توانیم با یک واکنش بیش از یک ریسک را مدیریت کنیم.
4- ممکن است برای یک ریسک نیاز به چند واکنش باشد.
5- برای تعیین استراتژی باید تیم پروژه و کارشناسان خارج از پروژه را مشارکت دهید.
واکنش به ریسک ها به سه دسته عمده تقسیم می شوند:
آ) واکنش پیش از وقوع ریسک: ریسک های منفی
ب) واکنش های برنامه ریزی شده پس از رخداد ریسک: واکنشهای مشهود یا ثانویه
پ) واکنشهای برنامه ریزی نشده: عدم امکان پیش بینی
6- فرآیند اجرای برنامه پاسخ به ریسک
در این فرایند آن چیز که برنامه ریزی کرده بودیم را اجرا می کنیم.
7-فرآیند پایش ریسک
در این فرآیند اطلاعات را از حوزه های مختلف می گیریم و کار مانیتورینگ انجام می دهیم. برای اینکه سازمانی را کنترل کنیم ابتدا باید آن را پایش کنیم، اطلاعات را از نقاط مختلف بگیریم و بر مبنای آنها تصمیم گیری کنیم.
1- متدلوژی
2- R&R
3- بودجه
4- زمانبندی اقدامات مدیریت ریسک
5- دسته بندی های ریسک
6- تعریف احتمال وقوع و میزان تاثیر ریسک
7- روا داری ذی نفعان
8- نحوه گزارش دهی
9- پایش
1. ریسک های خارجی: مثل ریسک های بازاری، حکومتی، محیطی.
2. ریسک های داخلی: مثل تغییرات هزینه، تغییرات زمان، بی تجربگی افراد، برنامه ریزی ضعیف و مصالح و تجهیزات مورد استفاده
3. ریسک فنی: مربوط به تغییرات استاندارد فنی است.
4. ریسک های پیش بینی نشدنی: معمولا اگر برنامه مدیریت ریسک درستی داشته باشیم این دسته از ریسک ها کمتر از 10 درصد از کل ریسک ها تشکیل می دهند.
بیشتر بخوانید: چالش های مدیریت زمانبندی در پروژه ها
• پیش ار درک کامل پروژه، شناسایی ریسک ها را به اتمام رسانده باشیم.
• ریسک ها را به صورت کلی و نه تک به تک بررسی کرده باشیم.
• اولین واکنشی که به نظرمان رسیده را انتخاب کردیم و بقیه را بررسی نکردیم.
• در زمان اجرای پروژه به مدیریت ریسک توجهی نشده است.
• ممکن است مدیر پروژه، فرآیند مدیریت ریسک را به تیم پروژه تفهیم نکرده باشد.
• قراردادها را قبل از اتصال به مدیر پروژه امضا کرده باشد.
حرف آخر در این آموزش
با توجه به اینکه در محیطی زندگی می نمایم که پر از ریسک های مدیریت نشده است، باید نگرشمان را نسبت به مقوله ریسک تغییر داده و با خبرگان مشورت کنیم تا بدینوسیله موجب اجتناب از بسیاری از ریسک ها گردد.