در سازمان‌ها و شرکت‌ها، دو موقعیت مهم و اساسی که از آنها برای رهبری و مدیریت استفاده می‌شود، مدیر عامل و رئیس هیئت مدیره هستند. هر دوی این افراد نقش اساسی و کلیدی در رهبری و اداره کلی امور سازمان دارند اما در عین حال، تفاوت‌های مهمی بین این دو وجود دارد که به نوعی مسئولیت‌ها و وظایف آنها را از یکدیگر متمایز نموده است. در ادامه این مطلب قصد داریم شما را با تفاوت مدیر عامل با رئیس هیئت مدیره در سازمان آشنا کنیم.
مدیر عامل کیست؟
مدیر عامل یا CEO به عنوان رهبر برجسته و بالاترین مدیر اجرایی یک شرکت، نقش بسیار اساسی و حیاتی در موفقیت و پیشرفت آن دارد. وی مسئولیت‌های چندگانه‌ای را بر عهده دارد که شامل توسعه و اجرای استراتژی‌های سازمانی، تصمیم‌گیری‌های اصلی، مدیریت عملیات و منابع و ارتباطات با هیئت مدیره و سایر سطوح مدیریتی می‌شود.
مدیر عامل، با داشتن اختیاراتی که توسط هیئت مدیره به او تفویض شده به عنوان نماینده اصلی شرکت شناخته می‌شود و حق امضاء دارد. او به‌عنوان نقطه مرکزی ارتباطی بین هیئت مدیره و عملیات شرکت عمل می‌کند و مسئولیت ارائه گزارش‌هایی در مورد عملکرد شرکت و پیشنهادات برای بهبود عملکرد را بر عهده دارد.
در کنار این، مدیر عامل به‌عنوان رهبر و الگوی اصلی برای تمام کارکنان شرکت عمل می‌کند و به طور مستقیم تأثیرگذاری در فرهنگ سازمانی و محیط کار دارد. وی با برنامه‌ریزی و استفاده از منابع به بهبود عملکرد و رشد پایدار شرکت کمک می‌کند و مسیری را برای دستیابی به اهداف و رویاهای شرکت ایجاد می‌کند.
وظایف مدیر عامل
مدیر عامل، به عنوان رهبر برجسته و بالاترین مقام اجرایی یک شرکت، نقشی بسیار مهم و چالش‌برانگیز دارد که در هر شرکتی، بسته به اندازه و ساختار سازمانی، میتواند متفاوت باشد. در شرکت‌های کوچک‌تر، مدیر عامل عموماً نقش بیشتری در تصمیم‌گیری‌های تجاری دارد و ممکن است حتی در سطوح پایین‌تر مثل استخدام کارمندان نیز دخالت داشته باشد؛ اما در شرکت‌های بزرگتر، معمولاً تمرکز بیشتری بر روی استراتژی‌های سطح بالا و نظارت بر عملکرد کلی سازمان دارد و مدیریت بخش‌های مختلف به مدیران و مسئولان مربوطه سپرده می‌شود.
وظایف مدیر عامل در یک شرکت میتواند شامل ایجاد و برقراری ارتباط و اجرای چشم‌انداز، ماموریت و جهت‌دهی کلی به سازمان، رهبری در توسعه و اجرای استراتژی‌های کلی سازمان، نظارت بر عملیات کلی سازمان با توجه به استراتژی‌های تعیین شده، تعیین مسئولیت‌ها و اختیارات کارکنان و ابلاغ به آنها و سایر وظایف مدیریتی و استراتژیک مرتبط با رهبری و مدیریت کلی سازمان.
در موازنه بین این وظایف متنوع و متغیر، مدیر عامل باید قدرت تصمیم‌گیری و رهبری فوق‌العاده، توانایی ارتباطات برجسته و مهارت‌های مدیریتی عالی را داشته باشد تا بتواند به بهترین نحو ممکن اهداف و استراتژی‌های سازمان را رهبری و اجرا کند و برای رسیدن به موفقیت‌های بزرگتر و پایدارتر بهره‌وری نماید.
رئیس هیئت مدیره کیست؟
رئیس هیئت مدیره یا chairman یکی از اعضا و مدیران مهم یک سازمان است که توسط هیئت مدیره انتخاب می‌شود. مدیریت و همچنین ریاست کلیه جلسات هیئت مدیره برعهده وی است. یکی از وظایف کلیدی و مهم رئیس هیئت مدیره این است که از برگزاری جلسات با نظم و مطابق دستورات اطمینان حاصل کند. در واقع رئیس هیئت مدیره برای رسیدن به یک توافق عام در تصمیم‌گیری‌های هئیت مدیره دخالت می‌کند. فراموش نکنید که رئیس هیئت مدیره وظایف کاملا متفاوتی نسبت به مدیر عامل دارد. جایگاه هیئت مدیره در یک سازمان میتواند غیراجرایی (پاره وقت) یا اجرایی (تمام وقت) باشد.
وظایف رئیس هیئت مدیره
به طور کلی رئیس هیئت مدیره در شرکت‌های سهامی خاص و عام وظایف مختلفی دارد که برخی از این وظایف عبارتند از:
تصویب ترازنامه: رئیس هیئت مدیره مسئولیت تصویب ترازنامه شرکت را بر عهده دارد که این اسناد شامل بودجه، گزارش مالی و سیاست‌های مالی و اقتصادی شرکت است.
ایجاد تغییر در اساسنامه: در صورت نیاز به تغییر در اساسنامه شرکت، رئیس هیئت مدیره باید این تغییرات را تصویب کرده و به مجمع عمومی ارائه دهد.
دعوت اعضا هیئت مدیره برای جلسات و رهبری جلسه‌ها: رئیس هیئت مدیره مسئول دعوت اعضای هیئت مدیره به جلسات است و همچنین مسئولیت رهبری جلسات را بر عهده دارد.
اعلام مطالب شرکت به اداره ثبت شرکت‌ها: رئیس هیئت مدیره مسئولیت اعلام مطالب مهم شرکت به اداره ثبت شرکت‌ها را دارد.
ریاست مجمع عمومی: در مجمع عمومی شرکت، رئیس هیئت مدیره به عنوان رئیس جلسه حضور دارد و مسئولیت ریاست جلسه را بر عهده دارد.
اعلام انحلال شرکت و نحوه تسویه پرداختی‌ها و بدهی‌ها: در صورت انحلال شرکت، رئیس هیئت مدیره مسئول اعلام این امر به مراجع ذی‌صلاح و همچنین تعیین نحوه تسویه پرداختی‌ها و بدهی‌ها است.
به طور کلی، رئیس هیئت مدیره نقش کلیدی در مدیریت و اداره کلیه امور روزمره و استراتژیک شرکت دارد و مسئولیت اجرای تصمیمات و تعیین سیاست‌های شرکت را بر عهده دارد.
هیئت مدیره شامل چه نفراتی است؟
تعداد اعضای هیئت مدیره در شرکت‌های سهامی با مسئولیت محدود در اساسنامه شرکت مشخص می‌شود. بر اساس قوانین، حداقل تعداد اعضای هیئت مدیره در این شرکت‌ها دو نفر است و حداکثر تعداد اعضا محدودیتی ندارد و میتواند تعداد زیادی عضو داشته باشد.
در حالی که در شرکت‌های سهامی عام حداقل تعداد اعضای هیئت مدیره پنج نفر، در شرکت‌های سهامی خاص سه نفر و در شرکت‌های سهامی با مسئولیت محدود دو نفر است، اما تعداد حداقلی اعضا باید بر اساس مفاد اساسنامه شرکت تعیین گردد.
در این راستا، مفاد اساسنامه شرکت با مشورت با حقوقی متخصص و با توجه به نیازها و شرایط خاص شرکت، تعیین و اعلام می‌شود.
مدیر عامل میتواند همزمان رئیس هیئت مدیره باشد؟
این سوال برای بسیاری از افراد پیش می‌آید که آیا مدیرعامل میتواند همزمان رئیس هیئت مدیره باشد یعنی آیا یک نفر در هر دو نقش میتواند حضور پیدا کند؟ بله؛ مدیرعامل و رئیس هیئت مدیره میتواند یک نفر باشد. البته اگر چه ممکن است مدیرعامل و رئیس هیئت مدیره با چالش‌های مختلفی روبرو خواهند شد.
تفاوت وظایف هیئت مدیره و هیئت رئیسه
هیئت مدیره و هیئت رئیسه دو ساختار مدیریتی متفاوت هستند و دارای وظایف و مسئولیت‌های متفاوتی هستند. در ادامه، تفاوت‌های اصلی بین وظایف هیئت مدیره و هیئت رئیسه را بررسی می‌کنیم:
هیئت مدیره (Board of Directors)
- سطح تصمیم‌گیری: هیئت مدیره بالاترین سطح تصمیم‌گیری در یک شرکت است و مسئولیت اصلی تعیین سیاست‌ها، راهبردها، و راهنمایی برای مدیریت اجرایی را داراست.
- مسئولیت نظارت: هیئت مدیره مسئولیت نظارت بر عملکرد مدیریت اجرایی را دارد و باید اطمینان حاصل کند که اهداف شرکت به درستی دنبال می‌شوند و منافع سهامداران محافظت می‌شود.
- تصویب تصمیمات مهم: این هیئت مسئول تصویب تصمیمات اساسی مانند بودجه، استراتژی‌های بلندمدت، تصویب ترازنامه، و تغییرات اساسنامه است.
هیئت رئیسه (Executive Committee)
- اجرایی بودن: هیئت رئیسه به عنوان یک زیرگروه از هیئت مدیره عمل می‌کند و معمولاً اعضای آن شامل مدیر عامل (CEO) و سایر اعضای اجرایی هستند.
- تصمیم‌گیری در مسائل عملیاتی: این هیئت مسئولیت اجرای سیاست‌ها و برنامه‌های تصویب شده توسط هیئت مدیره را دارد و تصمیماتی را در مورد مسائل عملیاتی و روزمره شرکت می‌گیرد.
- مسئولیت اجرای اهداف: هدف اصلی هیئت رئیسه اجرای اهداف و سیاست‌های تعیین شده توسط هیئت مدیره و رسیدن به عملکرد بهینه شرکت است.
به طور کلی، هیئت مدیره مسئولیت ارائه راهنمایی استراتژیک و نظارت بر مدیریت اجرایی را دارد. در حالی که هیئت رئیسه مسئولیت اجرای سیاست‌ها و برنامه‌های تصویب شده را بر عهده دارد و در بسیاری از موارد به صورت عملیاتی به کار می‌پردازد.