بیمه در واقع سازوکاری است که در آن یک بیمه‌گر با توجه به ملاحظاتی تعهد می‌کند که ضرر و زیان احتمالی یک بیمه‌گذار را در صورت وقوع حادثه در مدت زمان مشخص جبران کرده یا خدمات لازم را ارائه دهد؛ از این‌رو بیمه به عنوان یکی از روش‌های مقابله با ریسک مطرح می‌شود که در یک تقسیم‌بندی کلی، دو نوع بیمه تامین اجتماعی و بیمه بازرگانی وجود دارد.
حق بیمه چیست و نحوه محاسبه آن چگونه است؟
مطابق ماده 39 قانون تامین اجتماعی کشور، ارائه خدمات بیمه‌ای به نیروی کار، تنها در صورت پرداخت به موقع حق بیمه به شعب سازمان تامین اجتماعی امکان‌پذیر خواهد بود؛ بنابرای لازم است که کارگران و کارفرمایان بدانند که حق بیمه چیست؟ چگونه پرداخت می شود؟ در کشور ایران، سازمان تامین اجتماعی مهمترین مرجع بیمه‌های اجتماعی است که قانون آن به عنوان اساسی‌ترین منابع حقوق و تکلیف کارفرما و کارگران شناخته می‌شود.
به‌طور کلی در قانون تامین اجتماعی، کارفرما باید به پرداخت بیمه ماهانه کارگر اقدام کند. حال بسیاری از افراد سوالاتی از قبیل حق بیمه چیست و به عهده چه کسی است؟ روش محاسبه حق بیمه چگونه است؟ را در ذهن دارند که در اینجا تلاش می کنیم تا به حوزه حق بیمه چیست؟ سهم کارفرما و کارگر از حق بیمه چقدر است؟ پرداخت حق بیمه و نحوه محاسبه حق بیمه ورود کرده و اطلاعات کامل و جامعی در اختیارتان قرار دهیم؛ بنابراین پیشنهاد می‌کنیم مطالعه این مطلب را از دست ندهید.
حق بیمه چیست؟
ماده 2 قانون تامین اجتماعی کشور صراحتا به این سوال که حق بیمه چیست؟ پاسخ داده است و بر اساس این ماده قانونی، حق بیمه مبلغی است که به دلیل بیمه کارمندان و کارگران به سازمان بیمه پرداخت می‌شود تا در آینده، بتوان از مزایای بیمه استفاده کرد. در مبحث حق بیمه چیست، آمده است که بخشی از این مبلغ توسط کارفرما و بخشی توسط کارکنان و کارمندان کم می‌شود. در حقیقت کارگران، سهم خود را از حقوقشان می‌دهند و کارفرما هم سهم خود را برای بیمه پرداخت خواهد کرد.
حق بیمه سهم کارفرما
مطابق قانون، حق بیمه معادل 30 درصد از حقوق و دستمزد هر فرد بوده که 23% توسط کارفرما پرداخت می‌شود. این نکته را در نظر بگیرید که کارفرما موظف به پرداخت حق بیمه بوده و از 23% حق بیمه که باید توسط کارفرما پرداخت شود، 3% بیمه بیکاری است که در صورت پرداخت نکردن یا دیرکرد در زمان پرداخت، مشمول 2 تا 10 درصد جریمه برای هر ماه خواهد شد. به‌طور کلی کارفرما مسئول پرداخت حق بیمه بوده و کارفرما باید یک نسخه از فهرست حقوق کارکنان، به همراه لیست حق بیمه کارفرما و کارکنان به اداره تامین اجتماعی ارائه دهد.
حق بیمه سهم کارگر
مطابق قانون بیمه، حق بیمه سهم کارگر معادل 7٪ است که از حقوق وی پرداخت می‌شود.
پرداخت حق بیمه به عهده کیست؟
در قانون بیمه علاوه بر این موضوع که حق بیمه چیست، پرداخت‌کننده حق بیمه مشخص شده است. مطابق قانون پرداخت حق بیمه به عهده کارفرما است؛ از این‌رو کارفرما باید در زمان تعیین شده به پرداخت حق بیمه به سازمان بیمه اقدام کند و در صورت پرداخت نکردن، مشمول جریمه خواهد شد؛ بنابراین کارفرما باید ابتدا لیست حقوق و حق بیمه کارکنان را به سازمان بیمه تامین اجتماعی ارائه دهد و در صورت ارائه ندادن و نپرداختن حق بیمه، در هر ماه 2 تا 10 درصد جریمه در نظر گرفته خواهد شد.
نحوه محاسبه حق بیمه
حال که با موضوع حق بیمه چیست؟ بیشتر آشنا شده‌اید، قصد داریم چگونگی محاسبه حق بیمه تامین اجتماعی را بیان کنیم. همانطور که اشاره شد، 30 درصد از حقوق و دستمزد فرد بیمه شده بابت حق بیمه از طرف کارفرما به سازمان مربوطه پرداخت می‌شود که 23 درصد آن حق کرفرما بود و 7 درصد آن از حقوق فرد بیمه شده پرداخت خواهد شد. به عنوان مثال چنانچه حقوق فرد بیمه شده در ماه حداقل مبلغ 22960000 ریال باشد، حق بیمه به صورت زیر محاسبه می‌شود:
- حق بیمه = ۳۰% حقوق بیمه شده= ۶888000 ریال
- حق کارفرما = ۲۳% حق بیمه = ۵28080۰ ریال
- حق بیمه شده = ۷% حق بیمه = ۱۶۰۷20۰ ریال
بسیاری از افراد این سوال را در ذهن دارند که این 30 درصد از چه مبلغ کل چه مواردی محاسبه می‌شود و چه پرداخت‌هایی مشمول پرداخت حق بیمه نخواهند شد؟ در ادامه این موارد را در 2 قسمت مجزا معرفی می‌کنیم:
حق بیمه از کدام پرداخت‌ها کسر می‌شود؟
در این قسمت قصد داریم به مواردی که شامل پرداخت حق بیمه می‌شوند، بپردازیم. لیست مواردی که حق بیمه به عنوان 30 درصد حقوق فرد بیمه شده کسر می‌شود، به شرح زیر است:
- حقوق و دستمزد
- مزایای مستمر شغلی (مزایایی از قبیل حق اولاد، حق مسکن، ایاب و ذهاب و نوبت کاری که در چندین ماه متوالی همراه با حقوق اصلی پرداخت می‌شود)
- پاداش مستمر
- مزد و حق‌الزحمه
- کار اضافه
- نسبت کاری
- نوبت کاری
- مزد ایام تعطیلی
- حق حضور در جلسه
- کمک هزینه‌های مربوط به خانه
- دریافتی افراد کارآموزان
حق بیمه از کدام پرداخت‌ها کسر نمی‌شود؟
دراین بخش به مواردی از پرداخت‌ها که حق بیمه از آن‌ها کسر نمی‌شود، اشاره می‌کنیم:
- پاداش عیدی
- پاداش مربوط به نهضت سواد آموزی
- پاداش مربوط به افزایش تولیدات
- هزینه‌های مربوط به سفر و ماموریت
- بازخرید روزهای مرخصی
- هزینه عائله‌مندی و حق التضمین
- حق همسر و حق شیر
- مزایای آخر کار و خسارت اخراج
- مابه التفاوت مربوط به کمک هزینه خرید خوار و بار و مسکن در زمان بیماری
امتیازات داشتن بیمه تامین اجتماعی و پرداخت حق بیمه
کارمندان و کارگران بیمه تامین اجتماعی با پرداخت حق بیمه به مزایای متعددی دست پیدا می‌کنند که برخی از این امتیازات به شرح زیر هستند:
- دریافت حقوق در زمان بیکاری برای مدت زمان مشخص
- دریافت مبلغی در زمان بازنشستگی و از کار افتادگی
- دریافت کمک هزینه ازدواج
- دریافت کمک هزینه کالاهای درمانی از قبیل عینک طبی، سمعک، ویلچر، پروتز و ...
- دریافت کمک هزینه بارداری
- دریافت غرامت حقوق برای روزهای بستری در بیمارستان به عنوان بیمه درمانی و حوادث
در چه مواردی کارفرما قادر به کسر و برداشت از دستمزد کارکنان خواهد بود؟
در مبحث حق بیمه چیست، گاهی اوقات کارفرما این امکان را دارد که حق بیمه و سایر موارد را از دستمزد کارکنان و کارمندان برداشت کند. در ادامه به برخی از این موارد اشاره می‌کنیم:
- کسر مالیات و حق بیمه از حقوق و دستمزد کارمندان و کارکنان بر اساس قانون
- برداشت حق بیمه صادر شده از حقوق کارگران با رای دادگاه
- کسر حق وام از حقوق دریافتی کارمندان در صورت داشتن قسط معوقه وام
- دریافت حق اجاره بهای مسکن از حقوق برای کارگران و کارمندان دارای مسکن سازمانی
- کسر مبلغ اجناس خریداری شده توسط کارگران از شرکت تعاونی
- کسر مبلغ اضافه از حقوق دریافتی در صورت بروز اشتباه در واریزی‌ها