رفتار سازمانی مطالعه رفتارهای انسان در بستر سازمان است. تعامل بین رفتار انسانی و سازمان و خود سازمان در این علم مطالعه می‌شود. محققان رفتار سازمانی رفتار افراد را در نقش‌های سازمانی بررسی می‌کنند.
یکی از اهداف اصلی این علم احیا کردن نظریه سازمانی و ایجاد درک بهتری از زندگی سازمانی است. علم رفتار سازمانی یک علم میان‌رشته‌ای است که علوم مختلفی مثل جامعه‌شناسی، روان‌شناسی، اقتصاد و مهندسی در آن دخیل هستند.
در این مقاله می‌خواهیم در مورد مبانی رفتار سازمانی صحبت کنیم. اگر شما هم می‌خواهید تحولی در خودتان و سازمان ایجاد کنید، تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
رفتار سازمانی چیست؟
رفتار سازمانی مستقیما به درک، پیش‌بینی و کنترل رفتار انسان‌ها در سازمان مربوط می‌شود. این علم عملکرد فردی و گروهی و همین‌طور فعالیت آنها را در سازمان بررسی می‌کند. بنابراین رفتار انسانی در یک محیط کاری و تاثیرش بر ساختار شغلی، عملکرد، ارتباط، انگیزه، رهبری و غیره مورد مطالعه قرار می‌گیرد.
رفتار سازمانی یک مطالعه سیستماتیک است و از علوم دیگر برای مطالعه فعالیت افراد و گروه‌ها در سازمان بهره می‌گیرد. مثلا وقتی مباحثی مثل شخصیت و انگیزه را در بستر سازمان مطالعه می‌کنیم، از روان‌شناسی استفاده می‌کنیم.
تاریخچه رفتار سازمانی
منشاء رفتار سازمانی را می‌توان در تحقیقات ماکس وبر و مطالعات اولیه سازمانی جست‌وجو کرد. در دوره انقلاب صنعتی، تقریبا از سال 1760، فناوری‌های جدیدی ظهور کردند. این فناوری‌ها منجر به ساخت تکنیک‌های جدید شدند و بسیاری از فراینده‌ها حالت مکانیکی به خود گرفتند. انقلاب صنعتی تغییرهای اجتماعی و فرهنگی زیادی در جهان به وجود آورد.
از جمله این تغییرها ایجاد شکل جدیدی از سازمان بود. ماکس وبر جامعه‌شناس شکل جدید سازمان‌ها را بررسی کرد و بوروکراسی به عنوان شکل ایدئال سازمان معرفی شد. در این نوع از سازمان، اصول منطقی و قانونی حکم‌فرما بود و بهره‌روی فنی هم به بیشترین مقدار خود رسیده بود.
در دهه 1890، موضوعی به نام مدیریت علم شکل گرفت و مطالعات رفتار سازمانی هم به عنوان رشته تخصصی جای خودش را محکم کرد. مدیریت علم شکست خورد و پای جنبش‌های روابط انسانی به میان آمد.
در این جنبش‌ها تاکید زیادی بر همکاری کارمندان و اخلاق می‌شد. جنبش‌های رفتار انسانی از دهه 1930 تا 1950 مطالعات رفتار سازمانی را شکل داد و کار محققانی مثل التون مایو، چستر برنارد، هنری فایول، ماری پارکر قولت، آبراهام مازلو و فدریک هزنبرگ باعث رشد این علم شد. در دهه 1960 و 1970، بحث‌های کمی هم در این علم مطرح شدند و مفاهیمی مثل سازمان غیررسمی، وابستگی منابع، نظریه اقتضایی، نظریه نهادی و اقتصاد سازمانی ظهور کرد.
از دهه 1980، مفاهیم فرهنگی سازمان و تغییرهای سازمانی هم به این علم اضافه شد و به تدریج علوم انسان‌شناسی، روان‌شناسی، جامعه‌شناسی و تحقیق کیفی هم به علم مدیریت رفتار سازمانی اضافه شدند.
اهمیت رفتار سازمانی
صاحبان کسب‌وکار، مدیرعامل‌ها و بنیان‌گذارهای استارتاپ‌ها می‌توانند از علم رفتار سازمانی برای ارزیابی نظرها و رفتارهای خودشان و همین‌طور ارزش‌های شرکت، استراتژی‌ها و اهداف استفاده کنند. همچنین آنها می‌توانند مفاهیم این علم را برای شناسایی کارمندانی که استعداد رهبری دارند و رفتارهای کلیدی از خود نشان می‌دهند، به کار بگیرند.
درک رفتار سازمانی به مدیران در تیم‌سازی و حل مشکلات درون سازمانی کمک می‌کند. مدیرها و کارمندان منابع انسانی می‌توانند یک فرهنگ سازمانی ایجاد کرده و بر کارکنان و نتایج کاری‌شان تمرکز کنند.
دوره مدیریت منابع انسانی حرفه پلاس
انواع رفتار سازمانی
محققان رفتار سازمانی و مدیریت رفتار سازمانی با توجه به مفاهیم و انواع سازمان‌های موجود، انواع رفتارها را در سازمان دسته‌بندی کرده‌اند. به طور کلی سه نوع رفتار در سازمان اجرا می‌شود. استبدادی، مراقبتی و مشارکتی. در روش استبدادی، جبر در سازمان حاکم است و کارمندان باید به دستورهای مدیر گوش کنند. در چنین سازمانی خلاقیت و رضایت شغلی زیادی وجود ندارد و همه تصمیم‌ها با مدیر یا تیم مدیریت گرفته می‌شود.
در روش مراقبتی، امنیت شغلی و مالی کارمندان مهم است و مدیر تلاش می‌کند که کارمندان را به سازمان وابسته کند. در نوع مشارکتی، اعضای سازمان با هم مشارکت دارند. رضایت شغلی کارمندان و اعضا بالا است و خلاقیت بیشتری هم وجود دارد. در چنین سازمان‌هایی، کارمندان اعتماد‌‌به‌نفس دارند و از اینکه با مافوق‌شان صحبت کنند نمی‌ترسند.
کاربرد رفتار سازمانی در سازمان‌ها
مفاهیم و استراتژی‌های مدیریت رفتار سازمانی را می‌توان در سه بعد فردی، گروهی و سازمانی در سازمان اجرا کرد. در حالت فردی، رفتار و شخصیت فرد بررسی می‌شود. تعاملات افراد و کارمندان و ارتباط کارمندان با اعضای تیر در بخش گروهی مطالعه می‌شود و تاثیر همه این مباحث به بعد سازمانی ربط دارد.
کاربرد رفتار سازمانی با توجه به اصول و مفاهیم اجرایی در هر کدام از این سه بعد است. یکی از کاربردهای مهم رفتار سازمانی، فرهنگ سازمانی است. در واقع وقتی رفتار سازمانی یک سازمان مشخص می‌شود، فرهنگ سازمانی آن هم با مجموعه‌ای از باورها، روش‌ها و ارزش شکل می‌گیرد. در مقابل رفتار سازمانی هم متاثر از فرهنگ سازمانی است. فرهنگ سازمانی رفتار و روش عملکرد افراد جدید در سازمان را تعیین می‌کند.
معرفی مفاهیم رفتار سازمانی
این علم براساس مفاهیم اصولی و بنیادینی شکل گرفته است. مفاهیمی که در مورد طبیعت انسان و سازمان‌ها هستند. تفاوت‌های فردی، درک، رفتار انگیزشی، تمایل به شمول، ارزش فردی، سازمان‌ها به مثابه سیستم اجتماعی، شان و مقام انسانی و مفهوم کل‌نگر از مفاهیم اصولی رفتار سازمانی هستند.
آشنایی با اهداف رفتار سازمانی
سازمانی که مردم در آن کار می‌کنند روی افکار، احساسات و فعالیت‌های آنها تاثیر می‌گذارد. در مقابل، افکار، احساسات و فعالیت‌های فردی بر سازمان تاثیر می‌گذارند. مطالعات رفتار سازمانی مکانیسم این تعاملات و ارتباطات را بررسی می‌کند و به دنبال شناسایی و تقویت رفتارهایی است که منجر به بقا و بهره‌وری سازمان می‌شود.
بنابراین اهداف رفتار سازمانی عبارتند از رضایت شغلی، پیدا کردن افراد مناسب، فرهنگ سازمانی، رهبری و حل منازعات، درک بهتر کارمندان، درک چگونگی پرورش رهبرهای خوب، پرورش تیم خوب و بهره‌روی بالا. این 8 هدف رفتار سازمانی نشان می‌دهد که این علم با مردم و سازمان و چگونگی تعامل آنها با هم مربوط می‌شود.
بیشتر بخوانید: آشنایی با مبانی رفتار و نگرش در دوره رفتار سازمانی
رفتار سازمانی در ایران
برای مطالعه رفتار سازمانی در ایران باید عوامل بسیاری را مورد بررسی قرار داد. مهم‌ترین عامل فرهنگ جامعه است. در یک سازمان افراد از بخش‌های مختلف جامعه و با ویژگی‌های مختلف دور هم جمع می‌شوند. بنابراین برای اینکه مبانی این علم را در ایران بررسی کنیم، نباید از تحقیقات خارجی کپی برداری کنیم و نیازمند بررسی جامع و کامل سازمان‌ها، شرکت‌ها و استارتاپ‌های ایرانی هستیم.
جمع‌بندی-رفتار سازمانی
مدیریت رفتار سازمانی به عنوان یک علم مستقل مورد مطالعه قرار می‌گیرد. ما در این مقاله سعی کردیم شما را با مفاهیم و مبانی این علم آشنا کرده و کاربردهای آن را در سازمان بیان کنیم. از آنجایی که کسب‌وکارهای امروزی به صورت تیمی مدیریت می‌شوند، بنابراین هر کسب‌وکاری به درک رفتار سازمانی و اجرای یک مدل سازمانی احتیاج دارد. هر کدام از اعضای سازمان به گونه‌ای می‌توانند رفتار سازمانی را در کار خودشان اجرا کرده و عملکردشان را ارتقا دهند.